Sogyal Rinpoche

Deze man Gods wilde deze en andere dingen die hij had gezien niet met onverschillige of achteloos levende mensen bespreken, maar alleen met hen die… bereid waren zijn woorden ter harte te nemen en in heiligheid te groeien

Hoewel twee mensen nooit precies dezelfde ervaring hebben – net zo min als twee mensen identieke ervaringen in de bardo’s hebben – is er sprake van een gemeenschappelijk patroon in de verschillende fasen van de bijna-doodervaring, een soort ‘kernervaring’:

1. Ze ervaren een veranderde gemoedstoestand, een staat van vrede en welzijn, zonder pijn, lichamelijke gewaarwordingen of angst.

2. Soms horen ze een zoemend of ruisend geluid en merken dat ze van hun lichaam gescheiden zijn. Dit is de zogenaamde ‘uittredingservaring’: ze kunnen het lichaam zien, meestal van bovenaf; ze horen en zien scherper dan normaal; hun bewustzijn is helder, levendig en wakker, en ze kunnen zelfs door muren heen gaan.

3. Ze zijn zich bewust van een andere werkelijkheid, waarbij ze een duisternis ingaan, in een ruimte zonder dimensies zweven en zich dan snel door een tunnel bewegen.

4. Ze zien een licht, eerst als een puntje in de verte, waar ze als door een magneet naartoe worden getrokken, om daarna in liefde en licht omhuld te worden. Dit licht wordt beschreven als zeer krachtig en van grote schoonheid, maar zonder dat het pijn doet aan de ogen. Sommige mensen vertellen dat ze een ‘wezen van licht’ hebben ontmoet, een helder stralende, schijnbaar alwetende aanwezigheid die vol mededogen en liefde is, en door enkelen God of Christus wordt genoemd. Sommigen kunnen in tegenwoordigheid van dit ‘wezen van licht’ getuigen van een ‘terugblik op hun leven’, waarbij ze alles zien wat ze in hun leven hebben gedaan, goed en slecht. Ze communiceren telepathisch met dit wezen en ervaren een tijdloze en meestal gelukzalige dimensie waarin alle gewone concepten als tijd en ruimte zonder betekenis zijn. Zelfs als het maar één of twee minuten in normale tijd duurt, kan het een zeer gedetailleerde en rijke ervaring zijn.

5. Sommigen zien een innerlijke wereld van bovennatuurlijke schoonheid, met paradijselijke landschappen, gebouwen en hemelse muziek, en ervaren een gevoel van eenheid. Slechts enkelen, zo blijkt, doen verslag van angstaanjagende helse visioenen.

6. Soms bereiken ze een grens die ze niet kunnen overschrijden; sommigen ontmoeten overleden verwanten en vrienden en praten met hen. Ze nemen het besluit (vaak met tegenzin) of krijgen de opdracht terug te keren naar hun lichaam en dit leven. Soms keren ze terug met het gevoel dat ze een missie hebben, soms om voor hun familie te zorgen en hen te beschermen, soms gewoon om alsnog het doel van hun leven te vervullen.

Het belangrijkste aspect van de bijna-doodervaring, zoals dat telkens weer terugkomt in de literatuur, is de volledige transformatie die zich vaak voltrekt in het leven, het gedrag, de carrière en de relaties van de mensen die deze ervaring hebben gehad. Ze verliezen misschien niet hun angst voor pijn en sterven, maar wel hun angst voor de dood zelf. Ze worden verdraagzamer en liefdevoller, en ze raken geïnteresseerd in spirituele waarden, het ‘pad van wijsheid’, en doorgaans eerder in een universele spiritualiteit dan in het dogma van een bepaalde religie.

Hoe moeten we de bijna-doodervaring interpreteren? Sommige westerse schrijvers die het Tibetaanse dodenboek hebben gelezen, stellen deze ervaringen gelijk aan die van de bardo’s zoals die in de Tibetaanse traditie worden beschreven. Op het eerste gezicht is het inderdaad verleidelijk parallellen te trekken, maar in hoeverre kan de bijna-doodervaring nu echt in detail vergeleken worden met de bardo’s? Ik denk dat een volledig antwoord op deze vraag een diepgaand onderzoek vereist dat buiten het bestek van dit boek valt. Maar we kunnen wel een aantal overeenkomsten en verschillen zien.

Je zult je herinneren dat de laatste fase van het oplossingsproces van de bardo van het sterven is aangebroken wanneer de zwarte ervaring of ‘volledig bereiken’ daagt ‘als een lege hemel versluierd in volslagen duisternis’. Op dit punt spreekt het onderricht van een moment van gelukzaligheid en vreugde. Een van de voornaamste kenmerken van de bijna-doodervaring is de indruk van ‘gewichtloos en met razende snelheid’ door een zwarte ruimte bewegen, ‘een volledige, vredige, heerlijke zwartheid’, en door een ‘lange, donkere tunnel

Melvin Morse, die zich gespecialiseerd heeft in het onderzoek naar de bijna-doodervaring van kinderen, merkt op: ‘Vrijwel alle bijna-doodervaringen van kinderen, en ongeveer een kwart van die van volwassenen, bevatten het element licht. Allen vermelden ze dat het licht in de laatste fase van de bijna-doodervaring verschijnt, nadat ze uit hun lichaam zijn getreden of door een tunnel omhoog zijn gereisd

Als ik het zou moeten beschrijven, zou ik zeggen dat het geen licht was, maar de volledige en totale afwezigheid van duisternis… Je denkt bij licht immers aan iets groots dat schijnt, schaduwen maakt enzovoort. Maar dit licht was in feite de afwezigheid van duisternis. We zijn niet gewend aan dat idee, omdat licht voor ons altijd schaduw voortbrengt, tenzij het licht ons helemaal omgeeft. Maar dit licht was zo totaal en volledig dat je niet naar het licht keek, je was in het licht.8

Anderen vertellen hoe ze niet alleen het licht zien, maar het direct binnengaan, en ze beschrijven hun gevoelens: ‘Ik had niet meer het gevoel een afzonderlijke identiteit te zijn. Ik was het licht, was er één mee

1. De uittredingservaring

De bijna-doodervaring begint heel vaak met een uittredingservaring: mensen kunnen zowel hun eigen lichaam als de omgeving om hen heen zien. Dit komt overeen met wat al gezegd is in verband met het Tibetaanse dodenboek:

‘Ik herinner me dat ik bijkwam uit de verdoving, wegdreef en ontdekte dat ik me buiten mijn lichaam bevond. Ik keek neer op mijn eigen lijk. Ik was alleen maar hersens en ogen, ik kan me niet herinneren dat ik een lichaam had.’15

Langzaamaan realiseer je je dat je heel ver weg, op onmetelijke afstand, het einde van de tunnel zou kunnen bereiken, omdat je een wit licht kunt zien, zo klein dat je het alleen kunt vergelijken met het zien van een ster aan de hemel. Je moet jezelf er gewoon aan herinneren dat je in een tunnel bent en dat dat licht het einde van de tunnel betekent. Je concentreert je op dit lichtpuntje omdat je, terwijl je wordt voortgestuwd, dit licht verwacht te bereiken.

Terwijl je er met enorme snelheid naar toe reist, wordt het geleidelijk groter en groter. Als je eraan terugdenkt, lijkt het hele proces maar ongeveer een minuut te hebben geduurd. Als je het licht nadert, krijg je niet het gevoel dat de tunnel plotseling ophoudt, maar meer dat er een geleidelijke overgang naar het licht is. Dan ligt de tunnel achter je en heb je het stralende, prachtige blauwwitte licht voor je. De helderheid is zo intens, het is helderder dan een licht dat je onmiddellijk zou moeten verblinden, maar het doet absoluut geen pijn aan je ogen

De volgende reeks gebeurtenissen leek zich tegelijkertijd af te spelen, maar omwille van de duidelijkheid zal ik ze één voor één moeten beschrijven. Je ervaart een soort wezen, meer een soort energie, niet een identiteit in de zin van een ander persoon, maar een intelligentie waarmee je kunt communiceren. Ook is het zo groot dat het je hele uitzicht vult. Het overspoelt alles helemaal, je voelt je er door omhuld.

Het licht communiceert rechtstreeks met je, in een directe telekinese worden gedachten gelezen, ongeacht de taal die je spreekt. Het is onmogelijk een boodschap te ontvangen die niet duidelijk is. De eerste boodschap die ik kreeg was: ‘Ontspan je, alles is prachtig, alles is in orde, je hoeft nergens bang voor te zijn.’ Ik voelde me onmiddellijk volkomen op mijn gemak. Als vroeger bijvoorbeeld een dokter tegen me zei: ‘Er is niets aan de hand, je hoeft niet bang te zijn, het doet geen pijn’, deed het meestal toch pijn – je kon hen niet vertrouwen.

Maar dit was het mooiste gevoel dat ik ooit gekend heb, het is volkomen zuivere liefde. Elk gevoel, elke emotie is gewoon volmaakt. Je voelt je warm, maar dat heeft niets met temperatuur te maken. Alles is daar levendig en helder. Het licht brengt een gevoel van echte, zuivere liefde over. Dat ervaar je voor de allereerste keer. Je kunt het niet vergelijken met de liefde van je vrouw of je kinderen of seksuele liefde. Zelfs al deze gevoelens bij elkaar kun je niet vergelijken met het gevoel dat dit licht je geeft.12